เวลาเราพูดถึงเรื่อง “ความงาม” หลายคนคงคิดถึงร้านเสริมสวย คลินิกศัลยกรรม หรือพวกครีมตกแต่งหน้าต่าง ๆ แต่เราอาจลืมคิดไปว่า แท้จริงแล้ว ความงามคืออะไร แบบไหนถึงเรียกว่างาม

ช่วงหนึ่งตอนที่สังคมไทยเราได้รับอิทธิพลจากชาติตะวันตก เรายกย่องนางแบบหรือนายแบบว่า แบบนี้ถึงเรียกว่างาม สักพักวัฒนธรรมญี่ปุ่น-เกาหลีแพร่หลาย เราก็ต่างเรียกว่ารูปร่างลักษณะแบบนั้นต่างหากที่งาม แท้จริงแล้วความงามคืออะไรกันแน่

อันที่จริง ความงาม (beauty) เป็นส่วนหนึ่งของสุนทรียศาสตร์ ซึ่งเป็นศาสตร์ที่ว่าด้วยความงาม เป็นเรื่องของปรัชญาที่มีความสลับซับซ้อนและให้คุณค่าที่แตกต่างกันในแต่ละสังคม หากเราจะเปรียบเทียบเรื่องของความงามง่ายๆ ในอดีตสมัยอยุธยาหรือตอนต้นรัตนโกสินทร์ ผู้คนมองว่าการที่ฟันดำขลับจากการกินหมากนั้นถือว่าเป็นความงาม แต่กับสังคมปัจจุบันคงไม่ใช่แน่ๆ เพราะเรานิยมฟันขาว

ดังนั้น ความงามจึงเป็นเรื่องของค่านิยมในแต่ละยุคสมัยด้วย

หลายคนคงเห็นรูปปั้นโบราณในยุโรป ผู้หญิงที่มีต้นขาใหญ่ก้นใหญ่ร่างท้วม เขาถือว่านั่นคือผู้หญิงที่งาม ในประเทศจีนที่ผู้หญิงในอดีตต้องงดขอปลายเท้าให้เล็กถือเป็นความงาม เหล่านี้เป็นภาพสะท้อนของค่านิยมเรื่องความงามดังกล่าว

ที่จริงแล้ว ความงามมีลักษณะสำคัญๆ 4 ลักษณะ

ลักษณะแรก เรียกว่า ความงามแท้ หรืองามแบบงดงาม (beauty) เป็นอารมณ์ที่เรามองปุ๊บแล้วมันช่างสวยงาม อยากอยู่ใกล้ อยากดูแล้วดูอีก เปรียบเทียบง่าย ๆ คือพวกดอกไม้สวยๆ ที่เราอยากจะไปอยู่ใกล้ๆ ถ่ายรูปกับมัน อยากดมกลิ่นมัน หรือแม้แต่การที่ใครบางคน “ตกหลุมรัก” คนบางคนแบบไม่มีเหตุผล บางคนเห็นแล้วปลื้ม แบบนั้นก็เรียกว่าความงามแท้เช่นเดียวกัน

ลักษณะที่สอง เราเรียกว่าความงามแบบยิ่งใหญ่มหึมา (sublime) กล่าวคือ เวลาเรามองอะไรที่ใหญ่ๆ เรามักจะทึ่ง พิศวง และรู้สึกประทับใจ เช่น ตึกสูงระฟ้าที่มีกระจกสวยงาม ดูน่าทึ่ง หรือแม้แต่หน้าผาบนภูเขาต่าง ๆ ที่เรามองเวิ้งผานั้นแล้วรู้สึกกลัวนิด ๆ แต่ก็รู้สึกอยากไปอยู่ใกล้ๆ ถ่ายรูปกับมัน

ส่วนลักษณะที่สาม ความงามแบบเศร้าโศก (tragic) เป็นความเศร้าโศกที่เป็นความงาม หลายคนอาจจะงงในประเด็นนี้ว่า ความโศกเศร้าเป็นความงามอย่างไร แต่เมื่อเราดูละครทีวีถึงบทที่เศร้าโศก พระเอกหรือตัวละครบางตัวเสียชีวิตไป แล้วน้ำตาไหลออกมา นั่นแหละคือความงามแบบเศร้าโศก ก็เหมือนกับภาพยนตร์เรื่องจดหมายรัก (the letter) ที่เราชมแล้วก็ร้องไห้แล้วร้องไห้อีก

ส่วนลักษณะสุดท้าย คือ ความงามแบบอัปลักษณ์ (ugly) คือน่าเกลียดน่ากลัวแต่เราก็อยากจะดูมัน เช่น พวกหนังผีต่าง ๆ ซึ่งเรารู้สึกว่ามันน่ากลัว ไม่อยากเจอ แต่เราก็เสียเงินเพื่อเข้าไปชมภาพยนตร์ในโรงเพื่อดูความน่ากลัวนั้น

ดังนั้น ความงามจึงแบ่งออกเป็น (1) ค่านิยมของสังคมในแต่ละช่วงสมัย และ (2) ความงามที่เรามองนั้นอยู่ในลักษณะใด

สำหรับท่าน แบบไหนกันล่ะถึงเรียกว่าความงาม?